Formuła "habemus papam". Co oznaczają słowa wygłaszane z balkonu bazyliki św. Piotra?

Annuntio vobis...

Kolejność jest następująca: najpierw tłum zgromadzony na placu św. Piotra widzi biały dym (fumata bianca) wydobywający się z komina na dachu Kaplicy Sykstyńskiej, co oznacza, że chwilę wcześniej w głosowaniu Kolegium Kardynałów udało się wybrać nowego Ojca Świętego. Nadal jednak nie wiadomo, kto nim został. Ogłoszenie tego to zadanie kardynała protodiakona, pierwszego w kolejności święceń wśród kardynałów diakonów (duchowni ci to głównie urzędnicy Kurii Rzymskiej).

Zanim utrwalił się zwyczaj obwieszczania faktu wyboru za pomocą białego dymu, znakiem tego, że konklawe się zakończyło, był moment złamania pieczęci na drzwiach prowadzących na balkon bazyliki św. Piotra (loggia benedizioni). To na ten balkon, skierowany w stronę placu św. Piotra, wychodzi protodiakon i stamtąd wygłasza łacińską formułę, w której po każdym wyborze zmieniają się jedynie personalia kardynała - nowego papieża:

"Annuntio vobis gaudium magnum - habemus Papam;
Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum,
Dominum... (imię kardynała wybranego na papieża),
Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem... (nazwisko kardynała wybranego na papieża),
qui sibi nomen imposuit... (nowe imię wybrane przez papieża)".

REKLAMA

Co tłumaczy się na język polski jako:

"Oznajmiam wam wielką radość - mamy Papieża;
Najczcigodniejszego i Najprzewielebniejszego Pana,
Pana... (imię kardynała wybranego na papieża),
Kardynała Świętego Kościoła Rzymskiego... (nazwisko kardynała wybranego na papieża),
który przybrał sobie imię... (nowe imię wybrane przez papieża)".

Obowiązek ogłoszenia czekającym przed bazyliką św. Piotra osobom faktu wyboru oraz imienia nowego papieża zapisany jest w konstytucji apostolskiej "Universi Dominici gregis" wydanej przez Jana Pawła II w 1996 roku. Akt ten aktualizuje zasady konklawe regulowane przez poprzednie przepisy (m.in. konstytucję Pawła VI z 1975 roku).

Nareszcie tylko jeden!

Tekst formuły inspirowany jest fragmentem Ewangelii Łukasza (2,10–11), w którym czytamy o słowach, jakie wyrzekł do pasterzy anioł zwiastujący narodzenie Mesjasza: "Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan" (tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia).

REKLAMA

W tekście Wulgaty ten same zdania brzmią następująco: "Nolite timere; ecce enim evangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni populo, quia natus est vobis hodie Salvator, qui est Christus Dominus in civitate David".

Pierwsze udokumentowane użycie formuły "habemus papam" miało miejsce w 1484 roku, gdy Giovanni Battista Cybo został papieżem Innocentym VIII, ale tradycja ta sięga prawdopodobnie zwołanego w 1414 roku soboru w Konstancji, na którym udało się zakończyć ciągnącą się przez kilka dekad wielką schizmę zachodnią (1378-1417). Rozłam ten doprowadził do takiego chaosu w Kościele katolickim, że w jego końcowym okresie było aż trzech papieży roszczących sobie prawo do tronu Piotrowego.

Sobór w Konstancji zmusił do rezygnacji dwóch z nich, trzeciego zaś zdetronizował. W ten sposób udało się stworzyć legalną sytuację "sede vacante" ("pusty tron"), co pozwoliło Kościołowi na zorganizowanie konklawe w 1417 roku. Po wyborze Oddone Colonny, który przyjął imię Marcina V, miała właśnie pojawić się formuła "habemus papam", którą w kontekście zażegnania schizmy należałoby interpretować jako pełne ulgi stwierdzenie: "mamy wreszcie jednego papieża!".

Źródła: Polskie Radio

REKLAMA

"Origins of the Annuntio vobis gaudium magnum: habemus papam", strona internetowa Radia Watykańskiego, 13 marca 2013

Frederic J. Baumgartner, "Behind Locked Doors: A History of the Papal Elections", Londyn 2003