Zaskoczenie w Chinach. Odkryto drewniane narzędzia wegetarian sprzed 300 tysięcy lat

Niespodzianka

Podczas gdy w Europie około 300 tysięcy lat temu (środkowy paleolit) trwał gwałtowny rozwój technologii kamiennych narzędzi, na terenach, których sporą część zajmują współczesne Chiny, panował w tym względzie zastój aż do pojawienia się tam współczesnych ludzi około 40 tysięcy lat temu.

Tym bardziej rzadkim znaleziskiem bywają narzędzia drewniane, których nie wykopuje się zbyt wielu nawet w Afryce i zachodniej Eurazji, czego przyczyną jest ich znacznie mniejsza od kamienia trwałość. Dlatego odkrycie, którego w południowo-wschodniej części kraju dokonał zespół pod kierownictwem dra Bo Li z Uniwersytetu w Wollongong w Australii, tak zaskoczyło badaczy.

– To odkrycie zupełnie zmienia nasze rozumienie techniki i przemysłu kulturowego paleolitu w Azji Wschodniej – mówił dr Bo Li, który zawodowo zajmuje się datowaniem luminescencyjnym i jego zastosowaniem w archeologii oraz geologii.

Wegetariańska kolekcja

35 drewnianych obiektów wykopanych w południowo-zachodniej części Chin (stanowisko Gantangqing) pochodzi z okresu pomiędzy 361 000 do ~250 000 lat temu (dokładność datowania wynosi 95 procent). To kije do kopania w ziemi oraz małe i poręczne narzędzia w formie haków z naostrzonymi końcami. Towarzyszyły im narzędzia kamienne, kawałki poroża (używane jako "miękkie młotki") oraz kości z nacięciami.

Znalezisko dowodzi nie tylko tego, że błędne jest przekonanie o prymitywizmie prehistorycznych mieszkańców tych ziem. Jest też wglądem w codzienność praludzi, których dieta w subtropikalnym środowisku w znacznym stopniu składała się z roślin, które wykopywano z ziemi za pomocą specjalnie przystosowanych kijów, zaś ich korzenie podcinano prawdopodobnie mniejszymi "hakami".

Znajdowane na północnej półkuli narzędzia drewniane były z reguły przedmiotami służącymi do polowania na zwierzęta, które w chłodniejszych warunkach bywały lepszym źródłem pożywienia, niż pokarm roślinny. W cieplejszym klimacie jednak ludzie uzależnili się od wegetariańskiego stylu życia, bo z dostępnością roślin nie było aż takich problemów.

Odkryte w Chinach narzędzia wskazują ponadto, że ich użytkownicy dobrze znali kulinarne zalety rozmaitych bulw, kłączy lub korzeni, które u wielu roślin są magazynami węglowodanów i wielu innych istotnych dla zdrowia i przetrwania składników.

Krewniacy

Skoro jednak gatunek człowieka współczesnego opanował te ziemie dopiero kilkadziesiąt stuleci później, to kim byli owi prehistoryczni wegetarianie? Dr Bo Li jest zdania, że najbardziej prawdopodobnymi kandydatami do miana twórców narzędzi są denisowianie, przedstawiciele wymarłej gałęzi ludzkiego drzewa genealogicznego, według badań DNA najbliżsi nam - obok neandertalczyków - krewni z rodzaju Homo.

Naukowcy wciąż wiedzą bardzo mało o tych praludziach. Dysponują zbyt małą liczbą skamieniałości, by stwierdzić, czy był to podgatunek Homo sapiens czy zupełnie odrębny gatunek (w tym przypadku proponuje się nazwy "homo denisova" lub "homo altaiensis").

Analizy genetyczne sugerują jednak, że denisowianie krzyżowali się zarówno z przodkami ludzi współczesnych, jak i z neandertalczykami, i byli rozpowszechnieni na terenach Azji kontynentalnej oraz na wyspach Azji Południowo-Wschodniej i Oceanii. Obecnie największą domieszkę denisowiańskiego DNA mają mieszkańcy Papui i Australii, co wskazuje na kierunek migracji tego rodu.

Do tej pory odnaleziono tylko kilka fragmentów kości denisowian - pięć z nich odkopano w Jaskini Denisowej w górach Ałtaj. Od nazwy tego miejsca zaczerpnięto zwyczajowe określenie odkrytego praludu, sama jaskinia zaś wzięła swoje imię od pustelnika Denisa, który mieszkał w niej w XVIII wieku. Jeden fragment kości odkryto w jaskini w Chinach, używanej dziś przez tybetańskich mnichów jako miejsce kultu. Badania w tym miejscu zrodziły hipotezę, że denisowianie mogli być pierwszymi ludźmi zasiedlającymi Tybet.

– Wszystkie te dowody sugerują, że tak zwany środkowy paleolit w Azji Wschodniej był najprawdopodobniej zamieszkany przez denisowczyków – powiedział dr Bo Li.

Wyniki chińskiego odkrycia i analizy znaleziska zostały opublikowane na początku lipca w czasopiśmie "Science".

Źródła:

• Jian-Hui Liu, Qi-Jun Ruan, Jun-Yi Ge, Yong-Jiang Huang, Xiao-Ling Zhang, Jia Liu, Shu-Feng Li, Hui Shen, Yuan Wang, Thomas A. Stidham, Cheng-Long Deng, Sheng-Hua Li, Fei Han, Ying-Shuai Jin, Kieran O’Gorman, Bo Li, Robin Dennell, Xing Gao, "300,000-year-old wooden tools from Gantangqing, southwest China", "Science", tom 389, nr 6755, 3 lipca 2025
• Benjamin Taub, "300,000-Year-Old Wooden Tools »Made By Denisovans« Discovered In China", iflscience.com, 3 lipca 2025

Michał Czyżewski