Jacques-Yves Cousteau przez czterdzieści lat, jako kapitan okrętu Calypso prowadził podwodne badania na całym świecie, stając się pionierem ruchu na rzecz ochrony środowiska. 11 czerwca mija 109. rocznica jego urodzin.

Żołnierz-wynalazca

Zanim stał się słynnym badaczem mórz i oceanów, służył we francuskiej marynarce wojennej. Wieloletnią służbę spędził na prowadzeniu podwodnych eksperymentów. Wraz z inżynierem Emilem Gagnanem skonstruował model podwodnych okularów i aparat do oddychania pod powierzchnią wody. Te wynalazki otworzyły człowiekowi podmorski świat. Po II wojnie światowej szukał sposobów eksploracji mórz i oceanów, opracowując techniki usuwania min morskich i badając zatopione podczas działań militarnych wraki.

Na zdjęciu: Jacques Cousteau w 1972 roku fot. Wikipedia/cc/Meridan.

Na podbój głębin

Jacques Cousteau postanowił spenetrować wszystkie akweny kuli ziemskiej. - Na początku myśleliśmy o odkrywaniu tajemnic natury. Jednak bardzo szybko zaobserwowaliśmy pod wodą skutki nadmiernej eksploatacji zasobów morskich – mówił na antenie Polskiego Radia w 1994 roku.

Tak powstał cel i plany dalszej działalności. Potrzebował tylko odpowiedniego statku. I wtedy na Malcie spotkał Calypso.

Orędowniczka pokoju i ochrony środowiska

Dawny okręt wojenny, zwodowany wiosną 1942 roku w amerykańskim porcie Seattle, zdawał się spełniać jego wymagania. Trałowiec o numerze taktycznym JB26 pływał w Royal Navy w ramach amerykańskiej pomocy dla Wielkiej Brytanii. Po wojnie odkupił go pewien przedsiębiorca transportowy, przebudował na prom i ochrzcił imieniem nimfy Calypso – uwodzicielki homerowego Odyseusza.

W 1950 roku prom trafił w ręce Jacquesa Cousteau, który przekształcił go w oceaniczne laboratorium i bazę nurkową. Tym samym zrodzona dla wojny Calypso stała się orędowniczką pokoju i ochrony środowiska.

Służba w obronie środowiska

Przez następne czterdzieści lat kolejne załogi Calypso prowadziły badania wszystkich oceanów. Przybijały do odległych wysp i płynęły największymi rzekami świata. Dotarły nawet pod lody obu biegunów.

Z każdej wyprawy przywożono bogatą dokumentację fotograficzną, filmową, mnóstwo notatek i zapisów. - Przyczyną powstawania moich filmów były szkody poczynione w naturze, w otaczającym nas środowisku. Zacząłem o tym mówić z tym większym zapałem i energią, im bardziej ten problem narastał i stawał się coraz bardziej poważny – tłumaczył Cousteau.

Działalność filmowa

Telewizja francuska zamówiła cykl filmów o pracy płetwonurków podczas wypraw w różne rejony kuli ziemskiej. Tak rozpoczęła się "Odyseja Podwodna Kapitana Cousteau". Dwanaście odcinków serialu zakupiły prawie wszystkie telewizje świata. Za dokument "Milczący świat" badacz otrzymał w 1956 roku Złotą Palmę w Cannes, a rok później Oscara. Tą nagrodą został wyróżniony potem jeszcze dwukrotnie.

Dziedzictwo

Autorytet moralny i idol wielu ruchów ekologicznych zmarł w Paryżu 25 czerwca 1997. Założone przez niego towarzystwo, stojące na straży życia w oceanach jest ogromnym przedsiębiorstwem, organizującym prace badawcze i naukowe oraz wydającym setki filmów, książek i czasopism.

Calypso służy dzisiaj jako okręt-muzeum, stając się symbolem ludzkich pragnień, poznania i zrozumienia świata przyrody.

Posłuchaj rozmowy Bożeny Helbrech z kapitanem Jacques-Yves Cousteau wyemitowanej na antenie Polskiego Radia.

mjm