Strefa Schengen. Jedno ze źródeł dobrobytu Unii Europejskiej

Nie ulega wątpliwości, że istnienie Strefy Schengen jest wręcz niezbędne dla dalszego rozwoju Unii Europejskiej. Powstanie i rozwój tego ogromnego obszaru bez celnej kontroli na granicach wewnętrznych UE, było niezbędne dla zaistnienia jednolitego rynku, rozwoju konkurencyjności oraz tworzenia prawdziwej unii gospodarczej i walutowej.

Wyeliminowanie kontroli na granicach wewnętrznych pozwala m.in. na obniżenie cen usług transportowych oraz optymalizowanie łańcuchów dostaw przez stosowanie systemu just-in-time ("zawsze na czas"), to znaczy bez nadmiernych zapasów i związanego z tym magazynowania.

Powiązany Artykuł

Ministerstwo Rozwoju: Polska w czołówce pod względem dynamiki PKB w UE

Ma on także pozytywny wpływ na skłonność do dojeżdżania do pracy w innych krajach, ruch turystyczny oraz handel przygraniczny. Bezpośrednie korzyści dla budżetów państw to m.in. brak konieczności finansowania wynagrodzeń personelu prowadzącego kontrole graniczne, utrzymania infrastruktury na granicach, a także zmniejszenie kosztów wydawania wiz.

Policja może prowadzić kontrole, ale...

Zniesienie granic znacząco wpłynęło na sytuacje materialną firm i osób mieszkających niedaleko granic, ich poziom życia i źródła dochodów. Otworzenie granic miało duży wpływ na sytuacje materialną różnych podmiotów gospodarczych poczynając od zakładów produkcyjnych aż po przedsiębiorstwa handlowe i usługowe.

Zmieniła się również sytuacja miast i powiatów, jako podmiotów gospodarczych posiadających określone dochody i ponoszące wydatki. W aspekcie społeczno-kulturalnym otwarcie granic jest czymś korzystnym, gdyż umożliwi nawiązanie nowych kontaktów i ożywienie dawnych na przykład w przypadku rodziny mieszkającej poza granicami państwa.

Według szacunków Parlamentu Europejskiego, permanentne przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych UE mogłoby wygenerować koszty od 100 do 230 mld euro na przestrzeni 10 lat, a 1,7 miliona osób miałoby utrudniony transgraniczny dojazd do pracy.

Powiązany Artykuł

Ile może uzyskać Polska na odbudowę gospodarki? Znamy sumę propozycji Komisji Europejskiej

Na granicach wewnętrznych nie ma odprawy granicznej, a państwa członkowskie UE mają obowiązek usunięcia wszelkich przeszkód w niezakłóconym ruchu drogowym, takich jak chociażby niepotrzebne ograniczenia prędkości. Kontrole policyjne mogą być prowadzone, ale jedynie na podstawie informacji o potencjalnym zagrożeniu bezpieczeństwa publicznego lub podejrzeniu przestępstwa o charakterze transgranicznym. Osoba, która uważa, że została poddana bezprawnej kontroli, może wnieść skargę do Komisji Europejskiej.

Prawo zezwala na tymczasowe przywrócenie kontrola na granicach wewnętrznych w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Polska skorzystała z tego przywileju sześć razy:

• 4 czerwca 2012 (do 1 lipca 2012) z powodu Mistrzostw Europy w piłce nożnej,
• 8 listopada 2013 (do 23 listopada 2013) z powodu Konferencji Klimatycznej w Warszawie,
• 4 lipca 2016 (do 2 sierpnia 2016) z powodu szczytu NATO oraz Światowych Dni Młodzieży,
• 22 listopada 2018 (do 16 grudnia 2018) z powodu Konferencji Klimatycznej w Katowicach,10 lutego 2019 (do 16 lutego 2019) z powodu spotkania ministerialnego poświęconego budowaniu pokoju i bezpieczeństwa na Bliskim Wschodzie,
• 13 marca 2020 z z powodu pandemii koronawirusa powodującego COViD-19.

 Uchodźcy idą do Niemiec i Austrii

Układ z Schengen przynosi jednak czasami dość niepożądane zjawiska. Jednym z przykładów jest kryzys migracyjny, zapoczątkowany w 2015 roku, któremu swobodne przemieszczanie się po zdecydowanej większości państw Europejskich mocno sprzyjało. Szacuje się, że jest to największe tego typu zjawisko od czasów II wojny światowej.

Według Eurostatu w 2015 roku państwa członkowskie Unii Europejskiej otrzymały ponad 1,2 mln wniosków o azyl, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w 2014 roku. Cztery kraje – Niemcy, Węgry, Szwecja i Austria – otrzymały niemal 70 proc. wniosków o azyl w całej Unii Europejskiej.

Główne kraje, z których napływali uchodźcy, to Syria, Afganistan i Irak. Od stycznia do czerwca 2017 roku 71,9% wszystkich uchodźców przybywających do Europy przez Morze Śródziemne to byli mężczyźni, 11,2% to kobiety i 16,9% to dzieci. Odnotowano przypadki, gdy wśród uchodźców na teren Europy próbowały się przedostać osoby powiązane z organizacjami terrorystycznymi.

 15 czerwca 1990 roku w Dublinie Państwa Członkowskie Wspólnot Europejskich podpisały konwencję wyznaczającą państwo odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosków o azyl złożonych w jednym z państw członkowskich. Postanowiono, że złożony przez uchodźcę wniosek o azyl rozpatrywany będzie przez państwo, do którego uchodźca przyjechał w pierwszej kolejności. W praktyce oznacza to, że uchodźcy przybywający do Europy przez Morze Śródziemne powinni pozostać we Włoszech oraz Grecji i tam starać się o azyl.

Już w sierpniu 2015 premier Grecji wystosował apel do pozostałych krajów unijnych o solidarność w przyjmowaniu uchodźców. Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców wydało oświadczenie, że w związku z napływem tysięcy uchodźców Grecji grozi katastrofa humanitarna.

Dopiero 18 marca 2016 podpisane z Turcją porozumienie wstrzymało migrację uchodźców do Europy szlakiem wschodnim śródziemnomorskim oraz bałkańskim.

Wzrost mobilności obywateli Unii Europejskiej

W związku z koniecznością wprowadzenia środków zapewniających bezpieczeństwo strefy Schengen uruchomiono System Informacyjny Schengen (SIS), czyli największą w Europie bazę danych, przetwarzającą informację m.in. o poszukiwanych przedmiotach czy osobach. Z powodu dołączenia do strefy nowych członków powstała konieczność zastąpienia dotychczasowego systemu Systemem Informacyjnym Schengen drugiej generacji.

Dostęp do tej bazy danych mają krajowe organy administracyjne, wymiaru sprawiedliwości i ścigania. Eurojust oraz Europol, czyli agencje europejskie mogą jedynie wyszukiwać dane. System umożliwia kontrolę w tej strefie służbom celnym, granicznym, policyjnym, a także prokuraturze czy sądom.

System ten pozwala na wymianę informacji dotyczącą m.in. osób zaginionych czy takich, którym odmówiono prawa do pobytu, bądź wjazdu do strefy, rejestruje dane dotyczące dokumentów skradzionych, wykorzystywanych w celu popełnienia przestępstwa, broni palnej czy samochodów. Służby, które są odpowiedzialne za bezpieczeństwo dokonują w systemie wpisów osób, wobec których wydano europejski nakaz aresztowania.

Strefę Schengen można uważać za jedno z najbardziej widocznych osiągnięć Unii Europejskiej. Jej powstanie umożliwiło głębszą integrację państw członkowskich UE w wielu obszarach. Najbardziej istotny wpływ wywarła na współpracę państw unijnych, w tym szczególnie na rozwój współpracy policyjnej.

Przyjęte środki kompensacyjne, wyrównujące deficyt bezpieczeństwa powstały na skutek zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych, umożliwiły przyspieszenie integracji w obszarze bezpieczeństwa wewnętrznego UE. Wkład Strefy Schengen w dorobek integracji europejskiej jest znaczny.

Na podstawie stworzonych w tym obszarze integracji fundamentów możliwe jest podjęcie dalszych kroków, jak chociażby ustanowienie w przyszłości prokuratury europejskiej czy też dalsze wzmacnianie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. Strefa Schengen umożliwiła także wzrost mobilności obywateli Unii Europejskiej i zarazem poprzez wypracowane rozwiązania zwiększyła bezpieczeństwo wewnętrzne w UE.

 

PolskieRadio24.pl/ec.europa.eu/granica.gov.pl/psz.pl/DoS