Niezapomniane kreacje Maklakiewicza to między innymi inżynier Mamoń w "Rejsie" Marka Piwowskiego czy Arkaszka Kozłowski z "Wniebowziętych" Andrzeja Kondratiuka. W tych i kilku innych filmach grał z Janem Himilsbachem. Tworzyli specyficzny duet cwaniaków i filozofów z przedmieścia.

Po latach krytycy bardziej nawet doceniają te kreacje Maklakiewicza, widząc w nich świadomą realizację jego słów: "aktor jest zwierciadłem ludzi ze społeczeństwa, w którym żyje". Maklakiewicz grał też w serialach telewizyjnych, jak - "Czterdziestolatek", "Stawka większa niż życie", "Chłopi" i "Lalka". Wystąpił w dziesięciu spektaklach Teatru Telewizji, między innymi w "Martwych duszach" i "Dzikiej kaczce". Był autorem scenariusza do filmu "Jak to się robi", współautorem, z Bogumiłem Kobielą, pomysłu scenariusza do "Przeprowadzki" Jerzego Gruzy. 

"Miał swój styl rozpoznawalny nawet w złych czy wręcz okropnych filmach" - mówił o nim krytyk filmowy Krzysztof Mętrak.

Maklakiewicz opracował muzykę do kilku przedstawień teatralnych - "Jonasz i błazen", "Poskromienie złośnicy", "Jezioro Bodeńskie". Jedną z jego ostatnich ról na ekranie była postać nauczyciela tańca w odcinku "Polskich dróg" zatytułowanym "Lekcja poloneza". Po mistrzowsku zagrał tę rolę, pokazując tragizm postaci i sytuacji.

Brak cierpliwości do teatru

Urodził się 9 lipca 1927 roku w Warszawie. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. Brał udział w Powstaniu Warszawskim. Walczył w Śródmieściu jako strzelec batalionu "Kiliński". Po kapitulacji trafił do niemieckiego obozu jenieckiego Stalag XVIII C koło Markt Pongau w Austrii (obecnie Sankt Johann im Pongau), skąd powrócił do Polski we wrześniu 1945 roku.

Studia aktorskie rozpoczął w 1947 roku w Krakowie, a ukończył w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Studiował tam też reżyserię, jednak tego kierunku nie ukończył. Zadebiutował w Teatrze Syrena w programie "Panie Dobrodzieju". Był także aktorem teatrów - Polskiego i Ludowego w Warszawie. W latach 1958-1962 występował w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, współpracując jednocześnie z kabaretem Bim-Bom.

Później grał w teatrach wrocławskich i w Starym Teatrze w Krakowie od 1967 do 1969 roku, by w latach 70. powrócić do stolicy. Tu na krótko związał się ze scenami Narodowego i Rozmaitości. Od połowy lat 60. grał głównie w filmach, w teatrze występował rzadziej. Do jego najbardziej znanych ról teatralnych należą: Jan w "Nosorożcu" Ionesco, Jourdin w "Mieszczaninie szlachcicem" Moliera oraz w "Trzech siostrach" Czechowa.

Maklakiewicz mówił, że brakuje mu cierpliwości do teatru, powtarzania roli. Na ten temat tak się wypowiadał: "nie mam serca do repertuaru (...), do tych tam wiecznie niespełnionych nadziei, antybodźców bezinteresownej zawiści, czyli tego całego romantyzmu, krótko mówiąc, ja robię na pół etatu". Aktor był barwną postacią, z czasem bujne życie towarzyskie i choroba alkoholowa zajmowały mu więcej czasu niż praca. 

Zdzisław Maklakiewicz zmarł w 1977 roku. Miał 50 lat. Został pochowany na warszawskim Cmentarzu Powązkowskim. W 2009 roku prezydent Lech Kaczyński pośmiertnie odznaczył go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. 

tjak

Według Kołodyńskiego w karierze tego aktora nie ma wielkich kreacji, ale są znaczące role: w "Eroice" (reż. A. Munka, 1957), w "Zezowatym szczęściu" (reż. A. Munka, 1960) czy też w "Rękopisie znalezionym w Saragossie" (reż. W.J. Has, 1964). Kojarzono go przede wszystkim z konwencją komediową, lecz on sam wciąż marzył o zagraniu czarnego charakteru. I o wielkiej roli dramatycznej. 

- Mógł być największym aktorem tragikomicznym swoich czasów. Był aktorem największych nadziei. Nadziei niespełnionych do końca - pisał po śmierci Kobieli jeden z publicystów.

Jak zauważyli rozmówcy audycji, pod koniec życia pojawiły się jednak w grze tego aktora barwy dramatyczne - jakby dążył do zmiany swojego i tak przecież niejednoznacznego ("okrutny komizm", "komizm ściszony"), wizerunku. Jakby przeczuwał nadchodzący koniec.

- Szansę na wielką rolę odebrało mu może swoiste rozdrobnienie - zastanawiał się Andrzej Kołodyński. - Kobiela zaangażował się w bardzo wiele inicjatyw, działał na wielu zawodowych frontach: jak sam wspominał, krążył z zegarkiem w ręku między teatrem, kabaretem a telewizją…

Gdyby w latach 60. istnieli w Polsce celebryci, mógłby być jednym z nich. Mimo że nie miał specjalnych warunków, by znaleźć się wśród sławnych i podziwianych: ani zbyt przystojny, ani za wysoki, z charakterystycznym głosem. Ale dobrych (wielkich?) aktorów rozpoznaje się także po tym, w jaki sposób wykorzystują swoje, potencjalnie nie do końca pożądane, cechy - mówili rozmówcy "Sezonu na Dwójkę".

- Naprawdę boję się coraz częściej, że może stać się coś nieprzewidzianego, coś złego - bo nam za dobrze - pisał Bogumił Kobiela w liście do żony. Kilka lat później, 2 lipca 1969 roku, prowadzone przez niego białe BMW 1600 wpadło w poślizg - osiem dni później, w wyniku poniesionych obrażeń, aktor zmarł.

Zapraszamy do wysłuchania obszernych fragmentów filmowego "Sezonu na Dwójkę", w którym Tomasz Mościcki rozmawia z Andrzejem Kołodyńskim o życiu i aktorstwie Bogumiła Kobieli.

Polecamy szczególnie archiwalne nagranie przedstawiające pewną krwawą historię zamachu na Wojciecha Siemiona - sprawcą wydarzenia był nie kto inny jak właśnie Bogumił Kobiela...

jp/im

Dzieciństwo w wojennej Warszawie

14 lipca mija 14. rocznica śmierci Zbigniewa Zapasiewicza. Wybitny aktor teatralny i filmowy, ze strony matki spokrewniony był z zasłużoną rodziną Kreczmarów. Angażując się szczególnie aktywnie w wychowanie siostrzeńca po śmierci ojca Zapasiewicza w 1937 roku, wujowie Jerzy i Jan Kreczmarowie wywarli silny wpływ na kształtowanie jego osobowości i zainteresowań. Zapasiewicz zapamiętał m.in. czytaną mu na głos przez Jana Kreczmara klasykę polskiej literatury – powieści Prusa, Żeromskiego, Sienkiewicza.

 W chwili wybuchu wojny Zapasiewicz miał 5 lat, i właśnie na ten okres datuje swoje pierwsze świadome wspomnienia, m.in. powstania w getcie warszawskim.

Posłuchaj wspomnień z dzieciństwa Zbigniewa Zapasiewicza w audycji "Zapiski ze współczesności" z 4 listopada 1998.

Chemik czy aktor?

Po maturze Zbigniew Zapasiewicz rozpoczął studia na wydziale chemii, jednocześnie zachowując żywe kontakty z kolegami z klasy, którzy wybrali szkołę teatralną. Każdą wolną chwilę spędzał w teatrze i po pierwszym roku studiów, nie zaliczając już dwóch ostatnich egzaminów, postanowił podjąć próbę zdawania do szkoły teatralnej. By zachować możliwość kontynuacji studiów chemicznych w przypadku niepowodzenia, odbył jednak jeszcze obowiązkowe praktyki w fabryce odczynników chemicznych w Gliwicach, gdzie jeździł na wózku akumulatorowym, wożąc stężony kwas siarkowy.

 Mimo, jak sam przyznawał, paraliżującej nieśmiałości, Zapasiewiczowi udało się wówczas dostać na wymarzony kierunek.

- Generalnie, byłem chłopcem bardzo nieśmiałym, potwornie zamkniętym. Nie wiem, jakie były tego przyczyny, bo moi kuzyni różne mieli charaktery, ale ja byłem może najbardziej z nich jakby taki introwertyczny, wstydliwy - wspominał Zbigniew Zapasiewicz na antenie Polskiego Radia. - Kiedy zacząłem dojrzewać, byłem na granicy kompleksu nieśmiałości. Pierwszy rok to był koszmar, ciągła walka, opór, przełamywanie się, pokonywanie tych strasznych pokładów, które przez te wtedy już 18 lat we mnie się zebrały, tej nieśmiałości, zamknięcia. Powoli, powoli zacząłem się w tym osadzać - wspominał po latach początek studiów aktorskich.

Ponieważ Zapasiewicz zapomniał powiadomić Politechnikę o zmianie kierunku studiów, został wpisany na listę bumelantów, wywieszoną w korytarzu uczelni. Musiał osobiście wyjaśniać sprawę z ówczesnym dziekanem na komisji dyscyplinarnej.

Posłuchaj wspomnień Zbigniewa Zapasiewicza ze szkoły teatralnej, gdzie uczył się w latach 50.

Zawód jako powołanie

Aktorstwo było dla Zbigniewa Zapasiewicza, zgodnie z etosem kształtowanym przez wybitnych pedagogów szkoły teatralnej, zawodem o głębokim umocowaniu etycznym. Poza techniką aktorską podkreślał znaczenie empatii, wrażliwości na zrozumienie źródeł ludzkich motywacji, nawet gdy postać, w którą wciela się aktor, popełnia czyny godne potępienia. Aktorstwo było dla niego możliwością "przeżycia wielu życiorysów", wczucia się w emocje kreowanych postaci. Istotna była też etyka zawodowa, rozumiana jako odpowiedzialność wobec publiczności.

W audycji Polskiego Radia aktor wspomina poczucie obowiązku stawienia się na spektaklu nawet w obliczu tragicznych wydarzeń w życiu prywatnym.

- To jest zawód, który kieruje się normami etycznymi, przede wszystkim również w zakresie wewnętrznej dyscypliny, szacunku do teatru, nie wolno nie przyjść na przedstawienie, ponieważ jest grupa ludzi, która przyszła mnie oglądać - powiedział Zapasiewicz. - Sam przeżyłem coś takiego, umarła moja matka, a wieczorem grałem farsę "Iwona, księżniczka Burgunda" w Teatrze Powszechnym - wspominał.

Posłuchaj refleksji Zbigniewa Zapasiewicza na temat etyki zawodu aktora i techniki budowania postaci.

Zbigniew Zapasiewicz stworzył niezapomniane kreacje w repertuarze klasycznym i współczesnym, współpracując m.in. z Teatrem Współczesnym i Teatrem Dramatycznym, a także Polskim Radiem, o pracy dla którego mówił:

- Lubię mikrofon, lubię kontakt z mikrofonem, lubię czytać przed mikrofonem. Myślę, że jeszcze jest pewien krąg ludzi w Polsce, którzy też radio lubią i warto za wszelką cenę robić wszystko, żeby instytucja, jaką jest Teatr Polskiego Radia, w szerokim rozumieniu tego słowa istniała.

 Wystąpił również w ważnych polskich filmach, m.in. w "Ocaleniu" Edwarda Żebrowskiego (1972), "Barwach ochronnych" Krzysztofa Zanussiego (1977), "Bez znieczulenia" Andrzeja Wajdy (1978), czy "C.K. Dezerterach" Janusza Majewskiego (1986).

"Czy teatr jest potrzebny ludziom?"

W latach 90. z perspektywy dekad pracy na scenie i przemian po 1989 roku Zbigniew Zapasiewicz podkreślał pewne rozczarowanie kierunkiem, w jakim zmierza polska kultura i zjawiskiem rozmycia wartości. Przemianom w polskim życiu politycznym i społecznym przypisuje łatwość zapominania, burzenia i budowania od nowa.

 - Jesteśmy w tej chwili w zupełnie nowej rzeczywistości społecznej, ekonomicznej, organizacyjnej, my się tego uczymy, my się w tym nie umiemy jeszcze odnaleźć wszyscy. Pieniądz stał się taki agresywny, kapitalizm i ta żądza posiadania stała się czymś priorytetowym, ale to zabija emocjonalność, to zabija wrażliwość – mówił w audycji Tomasza Obertyna.

Zauważał, że "ekonomia zastąpiła ideologię". Mimo prób zrozumienia ubolewał nad odrzucaniem ciągłości doświadczeń, marginalizowaniu doświadczeń poprzednich pokoleń i komercjalizacji kultury.

 - Nasz zawód psieje, nasz zawód się rozmienia na drobne, nasz zawód jest w tej chwili atrakcyjny głównie przez to, co ludzie robią prywatnie, co jedzą na kolację, gdzie spędzają wakacje, jak wyglądają, ile mają dzieci i którą żonę. Jeśli mówię o tym rozczarowaniu, to tylko dlatego, że czuję żal za czymś, co odchodzi, za czymś, czemu hołdowałem całym swoim życiem – dodaje.

Posłuchaj refleksji Zbigniewa Zapasiewicza nad przemianami we współczesnej sztuce i kulturze masowej w audycji "Zapiski ze współczesności" z 4 listopada 1998 roku. 

ak/im

Tadeusz Łomnicki urodził się 18 lipca 1927 roku w Podhajcach. Po ukończeniu gimnazjum w Dębicy od 1942 roku mieszkał w Krakowie, gdzie łączył pracę robotnika z nauką gry na skrzypcach. W czasie wojny Łomnicki był w Szarych Szeregach, a później w Armii Krajowej. Po wkroczeniu w 1945 roku do Krakowa Armii Czerwonej wstąpił jednak do Milicji Obywatelskiej. Po niespełna roku opuścił jednak jej szeregi, aby spełnić swoje marzenie o byciu aktorem, które do tej pory snuł dość nieśmiało.

- W czasie wojny dużo czytałem i ciągnęło mnie do teatru, ale nie myślałem, że będę aktorem – mówił Tadeusz Łomnicki w audycji Anny Retmaniak w Polskim Radiu. - Mnie się nie wydawało, że ja mam jakieś zdolności w tym kierunku.

Pod Axerem

Po ukończeniu w 1946 roku Studia Teatralnego przy Teatrze Starym w Krakowie Łomnicki występował przez rok w Teatrze Miejskim w Katowicach. Po powrocie do Krakowa grał w teatrach: Słowackiego i znowu w Starym. Od 1949 roku był zaangażowany w warszawskim Teatrze Współczesnym, w którym występował aż do 1974 roku (z krótką przerwą na Teatr Narodowy w latach 1954 - 57). W tym okresie współpracował z wieloma reżyserami, ale najważniejsze role stworzył w spektaklach Erwina Axera.

- Po raz pierwszy zetknąłem się z Łomnickim w sezonie 1949/50. On już miał nazwisko ogólnopolskie wtedy. Był ukształtowany w pierwszej fazie swojego rozwoju artystycznego - mówił wybitny reżyser Erwin Axer w wywiadzie udzielonym Polskiemu Radiu w 1975 roku. - Dalsze etapy jego rozwoju to są kolejno: Kordian, Orestes w "Muchach" i przebijające uderzenie, to znaczy Arturo Ui. Następnie Solony w "Trzech siostrach" Czechowa, które otwierają drogę do kariery dzisiejszej tego aktora, do jego etapu drugiego.

O wspomnianej roli w słynnym "Kordianie" z 1956 roku wybitny aktor wypowiadał się w ten sposób: - Ja to przeżywałem bardzo osobiście. Grałem z wielkim aktorem Janem Kurnakowiczem (w roli Księcia Konstantego). Poza tym to było w okresie gwałtownych zmian, które wtedy zachodziły i to też miało swoją wielką siłę. Miałem to szczęście, że rolę, którą grałem, czas wplótł w procesy historyczne – mówił Łomnicki.

Dzięki tej roli Tadeusz Łomnicki stał się jedną z twarzy przemian polskiego Października. Jest to o tyle paradoksalne, że do końca życia wielki aktor słynął z lojalności wobec PZPR. W latach 70. przez jakiś czas był nawet członkiem Komitetu Centralnego.

O roli Łomnickiego w Brechtowskiej "Karierze Artura Ui" Axer mówił w ten sposób:

- Dwie szczególnie wyraźne manifestacje talentu Łomnickiego to Kordian i Arturo Ui, w którym wszystkie elementy tej indywidualności to jest mistrzostwo techniczne, agresywność i siła spojrzenia na świat, dynamiczny temperament, iście kuglarskie, cyrkowe zdolności trawestacyjne doszły do głosu po raz pierwszy w pełnej sile.

Film

Talent Łomnickiego objawiał się też w filmie. Do jego najważniejszych ról należą te z filmów: "Pokolenie" (1954), "Eroica" (1957), "Baza ludzi umarłych" (1958), "Niewinni czarodzieje" (1960), "Ręce do góry" (1967), "Przygody Pana Michała" (1969), "Pan Wołodyjowski" (1969), "Potop" (1974), "Wizja lokalna 1901" (1980), "Limuzyna Daimler-Benz" (1981). W powszechnej świadomości Łomnicki zostanie przede wszystkim jako niepowtarzalny Michał Wołodyjowski z ekranizacji Sienkiewiczowskich powieści.

Szczególnie ciekawym i jednocześnie mało znanym filmowym popisem Łomnickiego jest rola w średniometrażowym filmie Stanisława Latałły pod tytułem "Listy naszych czytelników" (1973). Ta skromna telewizyjna adaptacja dramatu radiowego Zbigniewa Herberta oparta jest przede wszystkim na talencie Tadeusza Łomnickiego. Przez niemal godzinę kamera filmuje wielkiego aktora prawie wyłącznie w zbliżeniu i jest to pasjonujące przeżycie. Łomnicki hipnotyzuje widzów swoją twarzą, jej subtelnymi przemianami, prostymi, bardzo prawdziwie zagranymi emocjami. Jest to popis mistrzowski.

Inne aktywności

Łomnicki był też reżyserem teatralnym (studia na Wydziale Reżyserii PWST w Warszawie ukończył w 1954 roku, zadebiutował na Małej Scenie Teatru Współczesnego w 1965 roku) i pedagogiem (w latach 1970-81 był rektorem warszawskiej PWST). Dzięki silnym związkom z partią komunistyczną Łomnicki w 1976 roku założył Teatr na Woli w Warszawie i objął jego dyrekcję. Zagrał tu między innymi Goyę w "Gdy rozum śpi" Vallejo w reżyserii Andrzeja Wajdy, Bukara w "Przedstawieniu Hamleta we wsi Głucha Dolna" czy rolę tytułową w "Fantazym". Za najważniejszą jego rolę tego okresu uznano Salieriego w "Amadeuszu" Shaffera w reżyserii Romana Polańskiego, o której mówi się, że znacznie przewyższała tę Murraya Abrahama ze słynnej ekranizacji sztuki w reżyserii Milosa Formana.

Lata 80.

W roku wybuchu stanu wojennego Łomnicki złożył legitymację partyjną i zrezygnował z dyrekcji Teatru na Woli. Skończyła się też jego druga kadencja jako rektora PWST. Od tej pory aż do śmierci w 1992 roku Łomnicki występował na różnych warszawskich scenach. Ostatnią wielką rolą aktora jest ta w Teatrze Telewizji pod tytułem "Stalin" w reżyserii Kazimierza Kutza.

Łomnicki zmarł na scenie podczas próby do spektaklu "Król Lear" w Teatrze Nowym w Poznaniu w reżyserii Eugeniusza Korina. Ostatnie słowa, jakie wypowiedział, napisał Szekspir: "Więc jakieś życie świta przede mną. Dalej, łapmy je, pędźmy za nim, biegiem, biegiem!"

Po jego śmierci Jan Kott napisał, że "odszedł jeden z największych aktorów w jego pokoleniu nie tylko w Polsce, ale i na świecie".

az/im

Henryk Talar ukończył Technikum Mechaniczno-Elektryczne w Bielsku-Białej, dzięki czemu zaczął pracować w Teatrze Polskim w tym mieście. Sprawował tam funkcje techniczne - jako montażysta sceny - a jednocześnie był aktorem-adeptem. Aby rozwijać swój talent aktorski, rozpoczął studia w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej.

Po ukończeniu jej z wyróżnieniem w 1969 roku, został zatrudniony w Teatrze Dramatycznym w Szczecinie. Tu zagrał między innymi w "Niemcach" i "Antygonie".

Kalisz

Po roku przeniósł się do Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, gdzie dyrektorem była stawiająca wysokie wymagania Izabella Cywińska. Henryk Talar dostał szansę zagrania kilku głównych ról. Wcielił się między innymi w Konrada w "Wyzwoleniu" Stanisława Wyspiańskiego.

- Pamiętam przedstawienie w Kaliszu w teatrze Izy Cywińskiej, "Wyzwolenie" w reżyserii Macieja Prusa - mówił Henryk Talar w audycji Anny Lisieckiej w 2011 roku. - Gram Konrada i nagle ktoś z widowni mówi: Boże, ale on mały. To było dla mnie bardzo ważne doświadczenie. Aktor, który nie ma świadomości, kim jest, i jaki jest, i jak wygląda, jest aktorem zawsze balansującym na możliwościach technicznych, nigdy niesięgającym w głąb - dodawał.

W kaliskim teatrze Talar zagrał jeszcze między innymi w "Szewcach" Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Macieja Prusa, "Trzech siostrach" Antoniego Czechowa w reżyserii Izabelli Cywińskiej, czy w "Mężu i żonie" Aleksandra Fredry w reżyserii Henryka Baranowskiego.

Warszawa - Ateneum

Od 1976 roku Henryk Talar był członkiem zespołu Teatru Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie, gdzie razem z Romanem Wilhelmim zagrał w przedstawieniu wyreżyserowanym przez Macieja Domańskiego pod tytułem "Wyspa" na podstawie Athola Fugarda, Johna Kani i Winstona Ntshony.

- Gdyby nie Bułhakow, "Mistrz i Małgorzata", gdzie grałem Wolanda i Piłata, gdyby nie Wierchowieński w "Biesach" w reżyserii Józefa Witolda Grudy w Poznaniu, gdyby nie selekcja telewizyjna Tadeusza Kijańskiego według Waldemara Łysiaka, gdyby nie "Wyspa" Fugarda w reżyserii Macieja Lewańskiego w Teatrze Ateneum z Romanem Wilhelmim, można by powiedzieć, że mój ślad urwałby się na moich marzeniach - mówił Henryk Talar w audycji Polskiego Radia. - Ale to są te momenty, które w wyraźny sposób zaznaczyły się w moim myśleniu o mnie w teatrze. Gdyby nie te spotkania, nie warto byłoby być aktorem – dodawał.

W Teatrze Ateneum zagrał również w spektaklach w reżyserii Janusza Warmińskiego. Były to "Tryptyk listopadowy" według Stanisława Wyspiańskiego i "Po Hamlecie" Jerzego Żurka. 

Następnie od roku 1982 pracował w zespole Teatru Studio w Warszawie, by po 3 latach powrócić do Ateneum i zagrać u Adama Hanuszkiewicza główną rolę w "Marii i Woyzecku" na podstawie Georga Büchnera oraz ponownie u Janusza Warmińskiego w "Wiśniowym sadzie" Antona Czechowa. W 1993 wystąpił z kolei w "Antygonie w Nowym Jorku" na podstawie Janusza Głowackiego w reżyserii Izabelli Cywińskiej. 

Gościnnie występował wtedy we wrocławskim Teatrze Współczesnym jako Piszczyk w "Zezowatym szczęściu" Jerzego Stefana Stawińskiego w reżyserii Domańskiego, na warszawskiej Scenie Prezentacje, jako Denis w spektaklu Romualda Szejda "W rodzinnym sosie" Agnès Jaoui i Jean-Pierre'a Bacri czy w Teatrze Polskim w Poznaniu we wspomnianych już "Biesach" w reżyserii Józefa Grudy. Inną ważną rolą Talara była ta Teatrze im. Adama Mickiewicza w Częstochowie w spektaklu Łukasza Wylężałka pod tytułem "Lot nad kukułczym gniazdem" Dale'a Wassermana.

Teatr Narodowy

Od 2003 roku Henryk Talar jest członkiem zespołu Teatru Narodowego w Warszawie. Zagrał tu wiele wybitnych ról, w szczególności Pana Godzica w "Tartuffe albo szalbierz" Molièra w reżyserii Jacques'a Lassalle'a.

Poza teatrem

Henryk Talar ma na swoim koncie również wiele ról filmowych, m.in. w filmach: "Sól ziemi czarnej" Kazimierza Kutza, "Na srebrnym globie" Andrzeja Żuławskiego, serialach "Polskie drogi" Janusza Morgensterna, czy "Boża podszewka" Izabelli Cywińskiej.

Od 1975 Talar występuje także w Teatrze Polskiego Radia a od 1970 w Teatrze Telewizji, gdzie zagrał w kolejnej adaptacji "Wyzwolenia" w reżyserii Macieja Prusa na podstawie Stanisława Wyspiańskiego.

- Wspaniale mi się pracowało z młodym Prusem lata temu i wspaniale przy powtórnym wystawieniu "Wyzwolenia" w Teatrze Telewizji z Maciejem Prusem już o wiele starszym. Ważne jest dla mnie czy reżyser potrafi dotrzeć do serca aktora. Wiek nie ma żadnego znaczenia. Na przykład świetnie mi się też pracowało z młodym reżyserem Igorem Gorzkowskim, który mam nadzieję zajdzie daleko. Natomiast nie potrafię odnaleźć się, kiedy reżyser wchodzi na scenę i pokazuje - mówił aktor w audycji Anny Lisieckiej w Polskim Radiu.

Henryk Talar pełnił także funkcje kierownicze. W latach 1994-1997 był dyrektorem Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie a w latach 1997-1999 Teatru Polskiego w Bielsku-Białej. Od wielu lat uczy także w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi.

az

Tadeusz Fijewski urodził się w Warszawie 14 lipca 1911 roku, w wielodzietnej rodzinie robotniczej.

- To był chłopiec z Powiśla, z wielodzietnej rodziny. Był synem malarza pokojowego. To było trudne i biedne życie. Ale część jego licznego rodzeństwa zajęła się teatrem – mówiła Barbara Osterloff w audycji Tomasza Mościckiego w Polskim Radiu w 2011 roku.

 W teatrze zadebiutował jako dziesięciolatek w 1921 roku, a w filmie w 1927 roku - w produkcji "Zew morza" w reżyserii Henryka Szaro.

W 1936 ukończył Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie.

Przed wojną, ze względu na swoją delikatną urodę i młody, szczupły wygląd, grał głównie role dziecięce. Zagrał jednak w tym okresie w 20 filmach. Występował w teatrach dla dzieci oraz w Teatrze Miejskim w Sosnowcu oraz Ateneum i Polskim w Warszawie.

Role wojenne

W czasie wojny był więźniem niemieckich obozów w Oranienburgu i Dachau. Po zwolnieniu z obozu działał w Armii Krajowej, pracując w barach jako kelner. Brał udział w Powstaniu Warszawskim, po którym został wywieziony do Niemiec do oflagu Gross-Born.

- W czasie Powstania dostałem się do niewoli. Mieli mnie posłać przed czołgami jako żywą tarczę, ale wymigałem się - opowiadał Fijewski w audycji Anny Retmaniak w Polskim Radiu w 1972 roku. - Zacząłem udawać umierającego na serce, także to była właściwie moja najlepsza rola, najlepiej zagrana. Przy tym uratowałem 4 młodych ludzi, którzy mnie nieśli w kocu. Potem występowałem też w szpitalu na Czerniakowskiej, gdzie mówiłem monologi.

Młody starzec

Po wojnie Fijewski pracował w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu (1946) i tu po raz ostatni zagrał rolę dziecięcą i jednocześnie pierwszą rolę starca ("Grube ryby" - 1946), która w pewnym sensie do niego przylgnęła - odtąd często był obsadzany jako tego typu postać. Ciekawe, że w jego karierze właściwie nie było etapu pośredniego.

- Ja w zasadzie nigdy nie miałem szczęścia grać roli dla siebie - mówił Tadeusz Fijewski w audycji Anny Retmaniak w 1972 roku - bo albo grałem w krótkich majtkach albo wskakiwałem od razu w peruki jakieś. Telewizja mi to w jakimś stopniu dała, szczególnie w widowiskach, które reżyserował Jerzy Antczak. Tam mogłem się wyżyć, tam mogłem pokazać siebie, swoją osobowość - dodawał aktor.

Stary warszawiak

Po epizodzie toruńskim Fijewski szybko powrócił do rodzinnej Warszawy i pracował w teatrach: Nowym (1947–1949), Narodowym (1949–1954), Współczesnym (1954–1968) i Polskim (1968–1978).

- To był jeden z najbardziej warszawskich aktorów - mówiła krytyk teatralny Barbara Osterloff w audycji Polskiego Radia - nie tylko warszawskie sceny były jego domem ale on się też w Warszawie urodził i przez całe swoje życie był z tym miastem związany – dodawała.

Do najbardziej znanych ról teatralnych Tadeusza Fijewskiego należą Chlestakow w "Rewizorze" Gogola w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego (1952, Teatr Narodowy), wuj Eugeniusz w "Tangu" Sławomira Mrożka w reżyserii Erwina Axera (1965, Teatr Współczesny) czy Gogo w polskiej premierze "Czekając na Godota" Samuela Becketa, którą wyreżyserował Jerzy Kreczmar (1957, Teatr Współczesny).

- Rok 1957 to był taki czas, w którym inny repertuar wreszcie mógł wejść na polskie sceny - mówiła Barbara Osterloff w Polskim Radiu. - "Czekając na Godota" w reżyserii Jerzego Kreczmara z Fijewskim było jednym z najważniejszych przedstawień tego czasu. Polscy widzowie mogli zapoznać się z twórczością jednego z najważniejszych autorów na Zachodzie.

W Teatrze Polskim, z którym Fijewski związany był przez ostatnie 10 lat swojego życia stworzył wybitną rolę Kalmity w "Chłopcach" Stanisława Grochowiaka w reżyserii Wandy Laskowskiej.

Aktor filmowy

Drugą stroną kariery Tadeusza Fijewskiego są filmy, w których zagrał ponad 50 ról.

- On wielokrotnie grał postaci skrzywdzonych i poniżonych - mówiła Barbara Osterloff w Polskim Radiu - jak na przykład parobka Borynów w "Chłopach" (1972) Jana Rybkowskiego. Zagrał też epizod w "Nocach i dniach" (1975) Jerzego Antczaka, a także Starego Czereśniaka w "Czterech pancernych" (1970) Konrada Nałęckiego dodawała teatrolog.

Oprócz wymienionych tytułów zapamiętany będzie na pewno dzięki roli - znów typowego dla siebie nieporadnego staruszka - starego subiekta Ignacego Rzeckiego w "Lalce" Wojciecha Jerzego Hasa (1968). Film ten jednakże nie był jedynym spotkaniem z reżyserem.

- Spotkaliśmy się trzy razy: "Pętla", "Złoto" i "Lalka" - mówił Wojciech Jerzy Has w audycji Polskiego Radia. - To jest doświadczony, wielki artysta. Przychodzi przygotowany i ma gotową propozycję. To jest jego ciężka praca, ale tego nie widać - dodawał Has.

Obok teatru i filmu Tadeusz Fijewski występował również w Teatrze Polskiego Radia - zagrał blisko 200 ról w licznych spektaklach, między innymi u boku Ireny Kwiatkowskiej w "Teatrze Eterek" Jeremiego Przybory czy w powieści-serialu "Matysiakowie".

az