Historia

Marcin Kromer – autor pierwszego przewodnika po Polsce

Ostatnia aktualizacja: 23.03.2023 05:35
434 lata temu, 23 marca 1589 roku, zmarł Marcin Kromer – biskup warmiński, humanista, historyk i sekretarz królewski.
Marcin Kromer był również teoretykiem muzyki i dyplomatą, pełnił funkcję biskupa warmińskiego i królewskiego sekretarza. Na zdj. fragm. portretu Kromera, ok. 1688-1703 r.
Marcin Kromer był również teoretykiem muzyki i dyplomatą, pełnił funkcję biskupa warmińskiego i królewskiego sekretarza. Na zdj. fragm. portretu Kromera, ok. 1688-1703 r. Foto: Wikimedia/domena publiczna

Kromer pochodził ze stanu mieszczańskiego. Urodził się 11 listopada 1512 roku w niemieckiej rodzinie w Bieczu. Studiował w Akademii Krakowskiej, po której ukończeniu pracował w kancelarii królewskiej. W latach 1537-1540 pozostawał poza granicami Polski. Pobierał wówczas nauki we Włoszech: w Padwie oraz Bolonii.

Po powrocie do kraju został sekretarzem i emisariuszem biskupa krakowskiego Piotra Gamrata, a po śmierci pracodawcy, bliskim współpracownikiem Samuela Maciejowskiego i sekretarzem króla Zygmunta Augusta. Mimo przynależności do stanu duchownego Kromer podzielał tolerancyjną postawę monarchy w kwestiach religijnych.

– Byli dobrymi politykami. Uderzyły mnie ich zapiski z końca XVI wieku. Często jeździli na Zachód i wiedzieli, że Rzeczpospolita była zlepiona z różnych narodów i że gdyby wojny religijne przeniosły się do nas, oznaczałoby to nieuchronny rozpad Rzeczpospolitej - wyjaśniał historyk prof. Janusz Tazbir w audycji Anny Lisieckiej z cyklu "Na marginesach literatury".

Marcin Kromer zajmował się przede wszystkim sprawami pruskimi. W 1551 roku został skierowany jako kanonik do Lidzbarka Warmińskiego. Tam współpracował z biskupem Stanisławem Hozjuszem, choć poglądy duchownych różniły się znacząco. 

Posłuchaj
13:55 pierwszy bedeker polski - marcin kromer _polska____716_06_ii_tr_0-0_1136943913e7bf0c[00].mp3 "Pierwszy bedeker polski" - audycja Hanny Lisieckiej z cyklu "Na marginesach literatury" poświęcona dziełu "Polska, czyli o położeniu, obyczajach, urzędach Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego" i jego autorowi Marcinowi Kromerowi. (PR, 6.08.2006)

Po śmierci Hozjusza, to właśnie Kromer objął diecezję warmińską. To tu powstało jedno z najważniejszych dzieł tego wybitnego humanisty - "Polska, czyli o położeniu, obyczajach, urzędach Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego".

– To był przewodnik po Polsce dla tych, którzy chcieli w szybki i łatwy sposób zapoznać się przynajmniej z podstawowymi rzeczami o tym kraju. W przewodniku zawarte były wiadomości o mieszkańcach Rzeczpospolitej, ich prawach i funkcjonowaniu ustroju – mówił Janusz Tazbir.  Dzieło to zostało pisane przez człowieka, który był zadowolony z życia w swoim kraju.

bm

Czytaj także

Józef Struś. Medyk sławy światowej

Ostatnia aktualizacja: 10.03.2024 05:35
Nadworny lekarz Zygmunta Augusta, burmistrz Poznania i autor słynnej pracy na temat tętna zmarł 10 marca 1568 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Michał Sędziwój i kamień filozoficzny

Ostatnia aktualizacja: 02.02.2024 05:50
- Współcześni uważali, że zdołał dokonać transmutacji metali szlachetnych w srebro i złoto, dlatego jego traktaty cieszyły się zainteresowaniem. Na pewno znał je Newton - mówiła prof. Jolanta Choińska-Mika na antenie Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kunsztowny przekład Biblii Jakuba Wujka

Ostatnia aktualizacja: 25.08.2023 05:43
25 sierpnia 1599 roku wydane zostało drukiem Pismo Święte w przekładzie ks. Jakuba Wujka, jezuity, teologa, pisarza religijnego, autora jednego z najbardziej znanych przekładów Biblii na język polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Kochanowski. Poetycki mistrz z Czarnolasu

Ostatnia aktualizacja: 22.08.2023 05:55
– Jan Kochanowski wyprowadził polszczyznę z cienia języka mówionego i wprowadził ją do pisma. Ujawnił, jak bogata i integralna była polszczyzna, to był kopernikański przełom – mówił w Polskim Radiu pisarz Wiesław Myśliwski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Cervantes i jego wieloznaczny błędny rycerz

Ostatnia aktualizacja: 22.04.2023 05:00
407 lat temu, 22 kwietnia 1616 roku zmarł hiszpański pisarz doby renesansu Miguel de Cervantes. To nie tylko autor nowatorskiego i genialnego dzieła o szlachcicu walczącym z wiatrakami, lecz także nowel, dramatów i poezji.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Szymon Szymonowic. Ostatni poeta polskiego renesansu

Ostatnia aktualizacja: 24.10.2023 05:40
Szymon Szymonowic dzięki swojemu talentowi przełamał bariery stanowe Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Sam wywodził się ze stanu mieszczańskiego, ale niezwykłe umiejętności literackie umożliwiły mu odniesienie znacznego sukcesu. Dziś mija 465. rocznica jego narodzin.
rozwiń zwiń